Hội Chùa Keo (Thái Bình)

Lễ hội chùa Keo là một trong những di sản văn hóa phi vật thể của tỉnh Thái Bình thuộc địa phận xã Duy Nhất, huyện Vũ Thư. Tuy nhiên nguồn gốc của lễ hội chùa Keo thế nào, có ý nghĩa ra sao, có những nghi lễ độc đáo nào thì không hẳn ai cũng rõ. Đây là vấn đề đang được rất nhiều quý độc giả quan tâm và tìm kiếm. Hãy cùng theo dõi bài viết dưới đây của website Licham.Online để biết thêm thông tin chi tiết.

1 - Lễ hội chùa Keo

• Lễ hội chùa Keo là một trong những lễ hội lớn của tỉnh Thái Bình được tổ chức hàng năm để ghi nhớ công lao của Quốc sư Dương Không Lộ và những công thần có công với đất nước, dân tộc Việt Nam và quê hương Thái Bình. Ngoài ra, lễ hội chùa Keo còn là dịp để các du khách thập phương đến thăm quan những thắng cảnh của Thái Bình, có thêm kiến thức về những nét văn hóa, nghệ thuật được lưu truyền từ bao đời nay.
• Chùa Keo được biết đến với tên gọi Thần Quang Tự, được tu sửa, cải tạo lại từ năm 1632 dưới thời vua Lê Trung Hưng. Tổng diện tích của ngôi chùa lên đến hơn 58 nghìn mét vuông với 17 tòa kiến trúc và 128 gian thờ được xây dựng hoàn toàn bằng gỗ lim, đây là ngôi chùa lớn và đẹp nhất tại tỉnh Thái Bình.

• Điểm tạo nên sức hút của chùa Keo là các gian thờ đều ghép với nhau bằng mộng gỗ, đây là một trong những kiểu kiến trúc độc đáo nhất của Việt Nam trong những thế kỷ trước. Dù được xây dựng cách đây gần 400 năm, song cho đến nay chùa Keo vẫn giữ nguyên những nét đẹp và trạng thái ban đầu mà chưa hề có dấu hiệu của sự xuống cấp. Như vậy mới thấy lối xây dựng, kiến trúc của ông cha ta thời xưa đỉnh đến nhường nào.
• Chùa Keo chính thức trở thành Di tích lịch sử - văn hóa Quốc gia vào tháng 4/1962 và được công nhận là Di tích Quốc gia Đặc biệt vào tháng 9/2012. Tháng 10/2017, chùa Keo trở thành Di sản Văn hóa phi vậy thể Quốc Gia và được ký quyết định là bảo vật Quốc gia vào 25/12/2021. 

2 - Thời gian tổ chức lễ hội chùa Keo

2.1 - Hội Xuân

• Hội Xuân tại chùa Keo được tổ chức vào ngày mùng 4 tháng Giêng, trong không khí rộn ràng, tươi vui của Tết Nguyên Đán. Nhân dân cả nước cùng người dân thập phương nô nức tới chùa Keo để tham quan, du xuân và cầu cho một năm mới bình an, mạnh khỏe và gặp nhiều may mắn. 
• Lễ hội mùa Xuân còn là lễ hội gắn liền với người nông dân, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, kết hợp với những trò chơi dân gian, những hội thi tài vô cùng hấp dẫn và đặc sắc. 

2.2 - Hội mùa Thu (Hội chính)

• Hội mùa Thu được cho là lễ hội chính của chùa Keo được tổ chức hàng năm từ ngày 13 đến 15 tháng 9 âm lịch. Đây là một lễ hội được tổ chức nhằm tưởng nhớ công lao của những bậc hiền nhân có công với đất nước, gắn liền với những sự kiện lịch sử của dân tộc. Đến với lễ hội mùa Thu các du khách sẽ có cơ hội trải nghiệm về những nghi lễ độc đáo, mang đậm nét văn hóa truyền thống của dân tộc như Lễ hội khai chỉ mở cửa đền Thánh, tế lễ Phật thánh, rước kiệu Đức thánh...

3 - Nguồn gốc chùa Keo

• Chùa Keo được xây dựng từ thời vua Lý Thánh Tông và là kiệt tác của Thiền sư Dương Không Lộ vào năm 1061 tại hương Giao Thủy, phủ Hà Thanh (nay thuộc huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định). Ban đầu chùa Keo được gọi là Nghiên Quang Tự, sau đó được đổi thành Thần Quang Tự vào năm 1167. Nguồn gốc tên gọi chùa Keo ra đời là từ khi Việt Nam vẫn còn sử dụng chữ Nôm, chùa Keo được xây dựng tại Giao Thủy đọc theo chữ Nôm là Keo, vì vậy tên gọi chùa Keo ra đời từ đó.

• Năm 1611, làng Giao Thủy bị ngập lụt, phần nào ảnh hưởng đến ngôi chùa Keo, vì vậy chùa Keo được di dời đến huyện Xuân Trường, Nam Định (Chùa Keo Dưới), và một số người dân di dời đến làng Dũng Nhuệ, Thái Bình (Chùa Keo Thượng).
• Năm 1630, chùa Keo Thượng tại Thái Bình được xây dựng và 3 năm sau chính thức được hoàn thiện. Kiến trúc của chùa Keo Thượng được xây dựng theo thời Lê và mô phỏng lại chùa Keo Hạ.

4 - Ý nghĩa lễ hội chùa Keo

4.1 - Chùa Keo - nghệ thuật kiến trúc độc đáo

• Chùa Keo là một trong những ngôi chùa cổ kính, gắn liền với lịch sử dân tộc. Mặc dù được xây dựng từ rất lâu trước đó, tuy nhiên chùa Keo có kiến trúc vô cùng độc đáo, ấn tượng, vừa mang nét đẹp cổ kính, vừa thể hiện được truyền thống dân tộc Việt Nam. Chùa Keo đại diện cho văn hóa, nghệ thuật và du lịch của tỉnh Thái Bình. 
• Kiến trúc của chùa Keo kết hợp với những họa tiết, điêu khắc trên gỗ, đá, phần nào tái hiện lại những cuộc sống của thời Lê. Chắc hẳn chùa Keo là một trong những di tích lịch sử đẹp, cổ kính và hoành tráng nhất hiện nay.

4.2 - Nghi lễ độc đáo, mang đậm nét văn hóa tín ngưỡng dân tộc

• Hàng năm tại chùa Keo diễn ra lễ hội Xuân và hội mùa Thu bao gồm những nghi lễ trang trọng, đặc biệt và những trò chơi dân gian, cuộc thi gắn liền với cuộc sống người nông dân từ xa xưa như bắt vịt, nấu cơm, múa chải...
• Những nghi lễ ở chùa Keo không chỉ thể hiện được nghi thức tôn giáo của dân tộc mà còn thể hiện được nét đẹp của văn hóa tín ngưỡng của nhân dân Thái Bình và người dân Đồng bằng Bắc Bộ.

4.3 - Kích cầu du lịch

• Hàng năm, tại lễ hội chùa Keo thu hút đông đảo những vị khách du lịch trong và ngoài nước. Qua đây không chỉ quảng bá những hình ảnh đẹp về quê hương, con người Thái Bình mà còn giới thiệu đến những du khách thập phương biết đến những cảnh đẹp của đất nước Việt Nam. 
• Đến với lễ hội chùa Keo, du khách không chỉ được hòa chung vào không khí vui tươi, cùng tham gia những lễ hội, những màn biểu diễn văn nghệ, những trò chơi dân gian mà còn biết được lịch sử hào hùng của dân tộc Việt Nam qua bao đời nay.

5 - Kiến trúc

• Chùa Keo có tổng diện tích lên đến 58 nghìn mét vuông bao gồm nhiều cụm kiến trúc riêng biệt. Chùa Keo có 128 gian để thờ cúng các vị công thần và xây dựng hòan toàn bằng gỗ lim. Các hoa văn trên gỗ được điêu khắc bởi các nghệ nhân nổi tiếng thời Hậu Lê. Từ cửa cho đến sân vườn, cảnh quan đều tái hiện lại kiến trúc của thời Lê.
• Tại khu vực thờ Phật bao gồm 3 ngôi nhà liền với nhau là chùa Hộ, ống Muống và Phật điện. Trong khu vực này có thờ Thích Ca Mâu Ni Phật, tượng Bồ Tát Quan Âm Chuẩn Đề, Văn Thù Bồ Tát và Phổ Hiền Bồ Tát. 
• Tiếp đến là khu vực thờ phụng thánh Không Lộ - Lý Quốc Sư bao gồm Giá Roi, Thiêu Hương, Phục Quốc, Thượng Điện. Điều độc đáo nhất có lẽ là pho tượng Thiền sư Không Lộ được làm hoàn toàn bằng gỗ trầm, một loại gỗ vô cùng đắt đỏ và quý hiếm. Phía ngoài đền thờ thánh là giếng nước được xây bằng đá tự nhiên.
• Một trong những điểm độc đáo trong kiến trúc của chùa Keo là tòa gác chuông có chiều cao 11 mét và gồm 3 tầng. Tầng thứ nhất là một khánh đá 1,2 mét, tầng 2 là quả chuông đồng và tầng 3 gồm 2 quả chuông nhỏ. Những dãy hành lang của chùa Keo đều được lối liền với nhau và có thể đi sang các tòa nhà khác. Tại chùa Keo các bảo vật của thời Lê đều được giữ gìn nguyên vẹn.

6 - Những nghi lễ tại hội chùa Keo

6.1 - Phần lễ

• Lễ rước nước: Trước ngày diễn ra hội chính, những chàng trai trong làng sẽ ra sông Nhĩ Hà lấy nước để mang về chùa để chuẩn bị cho lễ rước nước vào hội chính ngày hôm sau. Nước được đựng trong chóe và bình sứ.
• Lễ tắm tượng Thánh: Những người dân trong làng gột rửa chân tay sạch sẽ sau đó tiến hành nghi lễ tắm tượng Thánh. Tượng Thánh được lau rửa nhẹ nhàng, cẩn thận qua 2 lần nước, lần nước thứ nhất là nước ở giếng của chùa, lần nước thứ 2 là nước ngũ vị hay nước trầm.
• Tế gia quan: Ngay sau Lễ mộc dục, dân làng tiến hàng tế gia quan có nghĩa là khoác áo, mũ cho tượng Thánh.
• Lễ rước: Lễ rước Thánh ở chùa Keo với sự tham gia của hơn 500 người, các kiệu được rước từ tòa nhà này sang tòa nhà khác. Bắt đầu từ tòa Thiêu Hương đến Tam quan ngoại và sau đó quay trở về tòa Thiêu Hương. Ngày 13/9 là lễ rước nhang án, long đình, thuyền rồng, thuyền cò. Ngày 14/9 là lễ rước chính với các tiết mục độc đáo, hấp dẫn nhằm giúp mọi người biết thêm về cuộc đời Thiền sư.

6.2 - Phần hội

Sau khi kết thúc phần lễ vào sáng ngày 13/9. Từ chiều ngày 13/9 bắt đầu diễn ra phần hội bao gồm các trò chơi dân gian.

• Thi đấu roi: Thời gian diễn ra trưa ngày 13/9, được chia làm 2 đội tham gia, người chơi được mặc chiếc áo có hồng tâm và được phát cho cái roi có tẩm vôi ở đầu. Nếu đội nào đánh trúng hồng tâm nhiều nhất sẽ chiến thắng.
• Thi kèn, trống: Thời gian tổ chức vào tối ngày 13/9. Người thi sẽ biểu diễn những ca khúc mang đậm truyền thống dân gian. Sau đó là cuộc thi đánh trống để tìm ra người chiến thắng tham gia lễ chầu Thánh.
• Thi thầy đọc: Cuộc thi này chủ yếu là các thầy cúng địa phương tham gia thi đấu, đọc những bài văn tế trước bàn thờ Tổ.
• Đua trải: Sáng ngày 14/9 sẽ diễn ra cuộc thi đua trải ở sông Hồng với sự tham gia của 8 đội.
• Kéo lửa nấu cơm thi: 8 đội, mỗi đội gồm 1 người nam và 1 người nữ cùng nhau thổi cơm và thời gian thi là 1 nén nhang. 
• Tung pháo: Trước đây tại hội chùa Keo Thái Bình còn có tiết mục tung pháo. Tuy nhiên vì trò chơi này có phần nguy hiểm nên đã bị lược bỏ từ năm 1994.
• Thi thuyền rồng: Cuộc thi này được tổ chức ngay tại ao của chùa. Phần thi này nhằm tái hiện lại cảnh triều đình chèo thuyền rồng đi đón Thiền sư.
• Thi bắt vịt: Đây có lẽ được cho là phần thi hấp dẫn và đặc sắc nhất. Dân làng sẽ chọn ra những con vịt khỏe mạnh nhất, thả vào trong ao. 8 thanh niên của 8 đội sẽ tham gia bắt vịt và mỗi người sẽ cầm 1 lá cờ, nếu để lá cờ bị ướt có nghĩa là thua cuộc.

Ngoài ra, vào lễ hội chùa Keo còn có các tiết mục văn nghệ hát quan họ, hát giao duyên hay những tiết mục diễn kịch của dân làng và các nghệ sĩ....

7 - Kết luận

• Lễ hội chùa Keo là một trong những lễ hội truyền thống lớn của tỉnh Thái Bình được diễn ra hàng năm. Đây không chỉ là lễ hội nhằm nâng cao tinh thần đoàn kết, gắn bó của người dân địa phương mà còn nhằm quảng bá những nét văn hóa truyền thống, những hình ảnh đẹp của tỉnh Thái Bình, của đất nước Việt Nam.

Qua bài viết trên phần nào đã giúp quý độc giả có thêm kiến thức về lễ hội chùa Keo. Cảm ơn quý độc giả đã luôn yêu mến và đồng hành cùng website Licham.Online của chúng tôi trong suốt thời gian qua!